Փափկամարմիններ

Փափկամարմիններ, փափկամորթեր, կակղամորթավորներ կամ մոլյուսկներ (լատ.՝ Mollusca), անողնաշարավորների առանձին տիպ։ Թվաքանակով երկրորդն են հոդվածոտանիներից հետո։ Փափկամարմինների ընդհանուր քանակը տարբեր երկրներում տատանվում է 100 հազարից^[1] մինչև 200 հազար^[2]: ՀՀ-ում ամենուրեք տարածված է 155 տեսակ։ Ռուսաստանում հանդիում է մոտ 2900 տեսակ^[3]: Այս տիպը սովորաբար բաժանում են 9 կամ 10 դասի, որոնցից երկուսը ամբողջությամբ վերացել են: Փափկամարմինները յուրացրել են համարյա բոլոր միջավայրերում գոյատևելու (ծովային և քաղցրահամ ջրեր, հող, ցամաքա-օդային տարածք) ձևերը: Որոշ փափկամարմիններ դարձել են ժամանակավոր կամ հիմնական մակաբույծներ՝ այլ կենդանիների համար:

Փափկամարմինների ամենափոքր ներկայացուցիչները համարվում են երկփեղկանիները: Նրանց հասուն ներկայացուցիչները՝ Condylonucula maya ունեն 0,5 մմ երկարություն^[4]: Փափկամարմինների տիպին է պատկանում գլխոտանիների դասը, որի ներկայացուցիչները անողնաշարավորներիամենախոշոր տեսակներն են: Գլխոտանիներին է պատկանում Mesonychoteuthis-ը (կաղամար), որի քաշը հասնում է 495 կիլոգրամի:

Փափկամարմինները բազմազան են ոչ միայն չափերով, այլ նաև անատոմիական կազմով և պահվածքով: Գլխոտանի փափկամարմինները, ինչպիսին են կաղամարները, սիպելները և ութոտնուկները, անողնաշարավորների մեջ զբաղեցնում են առաջին տեղերից մեկը՝ նյարդային համակարգի զարգացվածությամբ: Փափկամարմինների մոտ 80%-ը պատկանում է փորոտանիների դասին, 19%-ը՝ երկփեղկանիների և միայն 1%-ն է ժամանակակից ներկայացուցիչների այլ դասին պատկանում:

Փափկամարմինների մեծամասնությունը կարող են տեղաշարժվել ոտքի միջոցով: Գլխոտանիների ոտքը ձևափոխվել է շոշափուկի: Փափկամարմինների բնորոշ առանձնահատկություններից է հանքայնացված խեցին, որի ձևն ու կառուցվածքը փոխվում է դասից դաս: Գլխոտանիների մեծամասնության մոտ խեցին բացակայում է: Փափկամարմինների համար բնորոշ գիծ է համարվում բերանային հատուկ ապարատը՝ քերիչը: Երկփեղկանիների մոտ ինչպես քերիչը, այնպես էլ՝ ամբողջ գլուխը հետ է զարգացել:

Փափկամարմինների առաջացումը կապվում է քեմբրիլի ժամանակաշրջանից:

Փափկամարմինների շատ տեսակներ՝ հիմնականում ցամաքային և ցամաքա-ջրային տեսակները, հայտնվել են անհետացման վտանգի մեջ՝ մարդկանց գործունեության պատճառով, և հիմա գտնվում են հսկողության տակ:

Փափկամարմինները համարվում են մարդկանց համար սննդի աղբյուր, ինչպես նաև նրանց խեցին օգտագործում են որպես շքեղություն, սադափի, մարգարիտի, վիսոնի, պուրպուրի տեսքով: Այս ամենի հետ մեկտեղ փափկամարմինները համարվում են գյուղանտեսության համար վնասատուներ, իսկ որոշները մարդու համար անմիջական վտանգ են ներկայացնում:

Փափկամարմիններին պատկանող գլխոտանիների դասին ժամանակակից մշակույթում տվել են ծովային հրեշների կարգավիճակ:

Փափկամարմինները բաժանվում են հետևյալ դասերի՝ զրահավորներ կամ խիտոններ, ակոսափորայիններ, մոնոպլակոֆորներ, թիոտանիներ, երկփեղկանիներ, փորոտանիներ, գլխոտանիներ և փոսապոչայիններ։

Որդեր

Կառուցվածք

Տուրբելարիա (Pseudoceros dimidiatus)

Առաջին եռաշերտ կենդանիներն են։ Երրորդ սաղմնային թերթիկը՝ մեզոդերմըներկայացված է պարենքիմայով և առանձին մկանային հյուսվածքով(աղեխորշավորներն ունեն ծածկույթամկանային և մարսողամկանային ամբողջական հյուսվածքներ)։ Մարմինը տափակեցված է դորզովենտրալ (մեջքափորային) ուղղությամբ և ձգված է երկարությամբ, խոռոչ չունի։

Ներքին օրգաններ

Ներքին օրգաններն ընկղմված են պարենքիմայի (շարակցական հյուսվածքի) մեջ։ Այդ պատճառով տափակ որդերին հաճախ անվանում են պարենքիմային։ Ցածր աստիճանի կազմավորված կենդանիներ են։ Տափակ որդերն առաջին կենդանիներն են, որոնց մոտ երևան են եկել մարմնի երկկողմ համաչափությունը, մարսողության և արտաթորության օրգանները։ Սրանց մոտ առաջին անգամ դիտվում է նաև կենդանու վարքագիծը կարգավորող կենտրոնական նյարդային ապարատ՝ զույգ ուղեղային հանգույցներ («գլխուղեղ»)։ Վերջիններից սկիզբ են առնում երկայնակի նյարդային բներ, որոնք միանում են իրար լայնակի նյարդային թելերով։

Տափակ որդերի բազմացումը

Արյունատար և շնչառական օրգաններ

Արյունատար և շնչառական օրգաններ չունեն։

Մարսողական համակարգ

Մարսոական համակարգը սկսվում է բերանային անցքով, որին հաջորդում են ըմպանը, կերակրափողը և երկճյուղ կույր վերջացող ազիները։ Հետանցքը բացակայում է, և կերային մնացորդներն օրգանիզմից դուրս են բերվում բերանով։ Տրեմատոդների որոշ տեսակների աղիքային ճյուղերի հետին մասերը բացվում են միզապարկի մեջ կամ մաշկամկանային շերտի արտաքին մակերեսին։

Սեռական համակարգ

Երկու Տուրբելարիաների զուգավորումը

Սեռական օրգանները զբաղեցնում են մարմնի հիմնական մասը։ Սեռական համակարգը բավականին բարդ է։ Այն բաղկացած է ոչ միայն սեռական գեղձերից, այլև սեռական ծորաններից ու լրացուցիչ օրգաններից։ Թարթչապատ թրթուրը (միրացիդ) ներթափանցում է մակաբույծի միջանկյալ տիրոջ (խխունջի) օրգանիզմ, որտեղ միրացիդից ձևավորվում է սպորոցիստ, ապա՝ ռեդիա, որից հետագայում զարգանում են ցերկարները։ Վերջինների գործունեության շնորհիվ ձվաբջիջը ապահովվում է սննդանյութերով, ձևավորվում է նրա թաղանթը և գոյանում բոժոժ։ Որպես կանոն հերմաֆրոդիտներ են, ունեն զուգավորման ապարատ։

Արտաթորության համակարգ

Արտաթորության համակարգը (պրոտոնեֆրիդիա) խողովակների բարդ ցանց է։ Նյարդային համակարգը բաղկացած է զույգ գլխային հանգույցներից՝ տեղակայված ըմպանի մոտ և նրանից դուրս եկող 3 զույգ նյարդային փողերից։ Սեռահասուն ձևերը ողնաշարավոր կենդանիների և մարդու մակաբույծներ են, իսկ թրթուրայինները՝ խխունջների, որոշ դեպքերում՝ նաև այլ անողնաշարավորների։

Տեսակներ

Տափակ որդերի շարժումը

Հայտեի է շուրջ 7 հազար տեսակ՝ լայնորեն տարածված բնության մեջ։ Տափակ որդերի տիպը ստորաբաժանվում է 4 դասերի։ Բացի նշված դասերից տափակ որդերի տիպը, ըստ Վ. Ա. Դոգելի դասագրքի, ընդգրկում է նաև երեք դաս՝

• Ցեստոդակերպերի (Cestodaria),
• Օրտոնեկտիդների (Orthonecida)
• Դիցիեմիդների (Dicyemida)

Ցեստոդակերպերի (Cestodaria)

Ցեստոդակերպերի դասի երկու կարգերը Cyrocotilidea և Amphilinidea, ըստ Գ. Գ. Աբրիկոսովի դասագրքի, պատկանում են ժապավենաձև որդերի դասին։ Օրտոնեկտիդների (Orthonecida) և դիցիեմիդիդներ (Dicyemida) Օրտոնեկտիդների և Դիցիեմիդիդների դասերի ներկայացուցիչները այժմ դիտվում են ոչ թե որպես պարզեցված մակաբուծային որդեր, այլև միաշերտ կենդանիներ (Mesozoa)։

1. Թարթիչավոր որդերի դաս (Turbellaria)
2. Դիգենետիկ ծծող որդեր Digenea (Trematoda)
3. Դաս մոնոգենետիկ ծծող որդեր (Monogenoidea)
4. Դաս ժապավենաձև որդեր (Cestoidea)

Արտաքին կառուցվածքի առանձնահատկություններ

Բոլոր չորս դասերի ներկայացուցիչների մեծ մասը հանդիսանում են մարդու և կենդանիների մակաբույծներ։ Թարթիչավոր որդերի դասի ներկայացուցիչների մեծ մասն ազատ ապրող կենդանիներ են, որոնք բնակվում են քաղցրահամ, աղային ջրավազաններում, հողում։ Սրանց մեջ կան նաև մակաբուծային ձևեր, որոնցից հավանաբար առաջացել են մյուս երեք՝ լրիվ մակաբուծային տեսակներով ներկայացված դասերը։ Սակայն, ինչպես ազատաբնակները, այնպես էլ մակաբույծները ունեն կազմության որոշ ընդհանուր գծեր։

Թարթիչավոր որդերի կամ տուրբելարիաների դասը ընդգրկում է շուրջ 3000 տեսակ, որոնք մեծամասամբ սողուն, բենթոսային կենդանիներ են։ Մանր տեսակների մարմնի երկարությունը տատանվում է մի քանի միլիմետրի սահմաններում, խոշորները՝ հասնում են տասնյակ սանտիմետրերի։ Բայկալ լճի Polycotylus որդի երկարությունը հասնում է 30 սմ, արևադարձային գոտու ցամաքային որոշ տեսակներինը՝ 50-60 սմ։ Մեծ մասի մարմինը տափակացած է դորզովենտրալ (մեջքափորային) ուղղությամբ։ մարմինը տերևաձև կամ իլիկաձև է, գույնը՝ կանաչ, կարմիր, դեղին, սև, վարդագույն, մանուշակագույն։

Տուրբելարիաների մարմին[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Տուրբելարիաների մարմինը պատված է միաշերտ թարթիչավոր էպիթելով։ Նրա տակ գտնվում են բազմաթիվ միաբջիջ մաշկային գեղձեր՝ լորձնային կամ մանվածքային, սոսնձային, սպիտակուցային, որոնց ծորանները բացվում են դուրս։

Մոնոգենետիկ ծծող որդեր

Մոնոգենետիկ ծծող որդերի դասը ընդգրկում է շուրջ 1500 տեսակի որդեր, որոնք հանդիսանում են ձկների, հազվադեպ երկենցաղների և սողունների արտաքին օրգանների՝ մաշկի, խռիկների մակաբույծներ (էկտոպարազիտներ)։ Ոմանք արտաքին օրգաններից անցել և հարմարվել են ներքին օրգանների ՝ աղիքների, միզափամփուշտի մակաբուծության (էնդոպարազիտիզմի)։ Մոնոգենոիդները երկկողմ համաչափ, սակավաշարժ, մանր՝ մի քանի մմ երկարությամբ որդեր են։ Այս էկտոպարազիտներն ունեն տիրոջ արտաքին օրգաններին կպչելու հզոր հարմարանքներ։ Մարմնի գլխային ծայրում կան ծծիչներ, ելուստներ, գլանիկներ, իսկ ետին ծայրում՝ ամրացման սկավառակ, որը զինված է խիտինային կարթերով, երկփեղկանի փականներով և երբեմն ծծիչների խմբերով։ Ծծիչները ափսեանման փոսեր են, որոնց շրջագծում կան մկանային գլանիկներ։ Մոնոգենոիդների մարմնի ծածկույթը (տեգումենտը) համապատասխանում է տուրբելարիաների ընկղմված էպիթելին, սակայն զրկված է թարթիչներից։ Տեգումենտն իրենից ներկայացնում է բջիջների զանգված (սինցիտիա), որի վրա կան փշեր՝ տիրոջ մարմնին կպչելու համար։ Տեգումենտի տակ տեղադրված են օղակաձև և երկայնակի մկաններ, որոնց կազմությունը նման է տուրբելարիաների համապատասխան գոյացումներին։ Շնչում են մաշկով։ Արյունատար օրգաններ չունեն։

Ցեստոդներ

Fascioloides magna տափակ որդը մեկուսացված եղջերու լյարդում

Ժապավենաձև որդերը առավել մասնագիտացված ու կատարելագործված մակաբույծներ են, քան տրեմատոդները։ Էնդոպարազիտային կենսակերպի համար ցեստոդները ունեն մի շարք հատուկ հարմարանքներ՝

1. գլխիկ (սկոլեքս)՝ կպչելու օրգաններով,
2. մարմնի հատվածայնություն և հատվածների մեջ ինքնուրույն սեռական օրգանների գոյացում,
3. մարսողության համակարգի վերացում,
4. բարդ կենսացիկլ, որը ընթանում է տերափոխությամբ։

Ցեստոդների մարմինը տափակացած է մեջքափորային ուղղությամբ։ տարբեր տեսակների մարմնի երկարությունը տատանվում է 1մմ 15 մ սահմաններում։ Մարմինը կազմված է գլխիկից, վզիկից և ստրոբիլից։ վերջինս բաղկացած է տարբեր քանակության հատվածներից (պրոգլոտիդներից)։ Մարմինը որպես կանոն հատվածավորված է։ Գլխիկը գնդասեղաձև է։ Նրա վրա տեղադրված են կպչելու հետևյալ օրգանները։

1. Կլոր կամ ձվաձև, մկանային, սովորաբար չորս ծծիչ։
2. Կպչելու ճեղքեր, որոնք տեղադրված են գլխի կողքերին և կոչվում են բոտրիներ։
3. Հատուկ ճմլող ապարատ՝ բոտրիդներ, որոնք հաճախ զինված են կպչելու լրացուցիչ օրգաններով։
4. Կարթեր, որոնք պսակաձև տեղադրված են գլխիկի կամ հաճախ կնճիթի, կամ հատուկ չորս շոշափուկանման կնճիթների վրա։ Շատերի մարմինը կազմված է մի քանի տասնյակ կամ հարյուր հատվածներից։ Ոմանք ունեն երկու-երեք հատված։

Ամեոբա

Ամեոբայի

կենսակերպը, կառուցվածքը և շարժումը

Սովորաբար մանրադիտակային չափի (տրամագիծը՝ մինչև 50 մկմ) կենդանիներ են։ Կան նաև «հսկա» ամեոբաներ։ Pelomixa binucleata-ի մեծությունը հասնում է 3 մմ։ Մեծ մասամբ միակորիզ են, չունեն մարմնի կայուն ձև, կմախք։ Շարժվում են ժամանակավորապես առաջացող կեղծ ոտքերի օգնությամբ։ Սովորական ամեոբան հանդիպում է կեղտոտված ջրով լճակների հատակում, տիղմի մեջ։ Նա նման է փոքրիկ (0,2-0,5 մմ), հասարակ աչքով հազիվ նկատելի, անգույն դոնդողագնդիկի, որը շարունակ փոխում է իր ձևը։ Ամեոբա բառը առաջացել է հունարեն αμοιβή բառից, որը նշանակում է փոփոխվող։ Ամեոբայի կառուցվածքի մանրամասները կարելի է դիտել միայն մանրադիտակով։ Ամեոբայի մարմինը կազմված է կիսահեղուկ ցիտոպլազմայից, որի ներսում տեղավորված է նրա ոչ մեծ բշտիկաձև կորիզը, այսինքն՝ նա միաբջիջ է, բայց այդ բջիջը ինքնուրույն կյանք վարող ամբողջական օրգանիզմ է։ Ցիտոպլազման գտնվում է մշտական շարժման մեջ։ Եթե ցիտոպլազմայի հոսքը ուղղվում է մակերևույթի որևէ կետին, նրա մարմինը այդ նույն կետում արտափքվում է։ Այն չափերով մեծանում է, դառնում մարմնի ելուստ՝ կեղծ ոտք, նրա մեջ ներհոսում է ցիտոպլազման և այդ եղանակով ամեոբան տեղաշարժվում է։ Ամեոբան և մյուս նախակենդանիները, որոնք ընդունակ են կեղծ ոտքեր առաջացնելու, պատկանում են արմատոտանիների դասին։ Այդ անունը նրանք ստացել են արտաքին այն նմանության համար, որ կա նրանց կեղծ ոտքերի և բույսերի արմատների միջև։

Տափակ որդեր

Կառուցվածք

Առաջին եռաշերտ կենդանիներն են։ Երրորդ սաղմնային թերթիկը՝ մեզոդերմըներկայացված է պարենքիմայով և առանձին մկանային հյուսվածքով(աղեխորշավորներն ունեն ծածկույթամկանային և մարսողամկանային ամբողջական հյուսվածքներ)։ Մարմինը տափակեցված է դորզովենտրալ (մեջքափորային) ուղղությամբ և ձգված է երկարությամբ, խոռոչ չունի։

Ներքին օրգաններ

Ներքին օրգաններն ընկղմված են պարենքիմայի (շարակցական հյուսվածքի) մեջ։ Այդ պատճառով տափակ որդերին հաճախ անվանում են պարենքիմային։ Ցածր աստիճանի կազմավորված կենդանիներ են։ Տափակ որդերն առաջին կենդանիներն են, որոնց մոտ երևան են եկել մարմնի երկկողմ համաչափությունը, մարսողության և արտաթորության օրգանները։ Սրանց մոտ առաջին անգամ դիտվում է նաև կենդանու վարքագիծը կարգավորող կենտրոնական նյարդային ապարատ՝ զույգ ուղեղային հանգույցներ («գլխուղեղ»)։ Վերջիններից սկիզբ են առնում երկայնակի նյարդային բներ, որոնք միանում են իրար լայնակի նյարդային թելերով։

Տափակ որդերի բազմացումը

Արյունատար և շնչառական օրգաններ

Արյունատար և շնչառական օրգաններ չունեն։

Մարսողական համակարգ

Մարսոական համակարգը սկսվում է բերանային անցքով, որին հաջորդում են ըմպանը, կերակրափողը և երկճյուղ կույր վերջացող ազիները։ Հետանցքը բացակայում է, և կերային մնացորդներն օրգանիզմից դուրս են բերվում բերանով։ Տրեմատոդների որոշ տեսակների աղիքային ճյուղերի հետին մասերը բացվում են միզապարկի մեջ կամ մաշկամկանային շերտի արտաքին մակերեսին։

Սեռական համակարգ

Երկու Տուրբելարիաների զուգավորումը

Սեռական օրգանները զբաղեցնում են մարմնի հիմնական մասը։ Սեռական համակարգը բավականին բարդ է։ Այն բաղկացած է ոչ միայն սեռական գեղձերից, այլև սեռական ծորաններից ու լրացուցիչ օրգաններից։ Թարթչապատ թրթուրը (միրացիդ) ներթափանցում է մակաբույծի միջանկյալ տիրոջ (խխունջի) օրգանիզմ, որտեղ միրացիդից ձևավորվում է սպորոցիստ, ապա՝ ռեդիա, որից հետագայում զարգանում են ցերկարները։ Վերջինների գործունեության շնորհիվ ձվաբջիջը ապահովվում է սննդանյութերով, ձևավորվում է նրա թաղանթը և գոյանում բոժոժ։ Որպես կանոն հերմաֆրոդիտներ են, ունեն զուգավորման ապարատ։

Արտաթորության համակարգ

Արտաթորության համակարգը (պրոտոնեֆրիդիա) խողովակների բարդ ցանց է։ Նյարդային համակարգը բաղկացած է զույգ գլխային հանգույցներից՝ տեղակայված ըմպանի մոտ և նրանից դուրս եկող 3 զույգ նյարդային փողերից։ Սեռահասուն ձևերը ողնաշարավոր կենդանիների և մարդու մակաբույծներ են, իսկ թրթուրայինները՝ խխունջների, որոշ դեպքերում՝ նաև այլ անողնաշարավորների։

Ինֆուզորիաներ

Ինֆուզորիաների չափերը տատանվում են 12 միկրոնից մինչև 3 մմ։ Մարմինը կազմված է ամուր թաղանթից՝ կորտեքսից և դոնդողանման, հատիկավոր շերտից։ Շարժման օրգանելները պրոտոպլազմային թարթիչներն են, որոնց առջևից դեպի ետ թիավարումով ինֆուզորիաները լողում են։ Ինֆուզորիաները ունեն 2 տիպի կորիզ, պոլիպլոիդ մակրոնուկլեուս և դիպլոիդ միկրոնուկլեուս։ Սեռական պրոցեսը կոնյուգացիայի ձևով է, միաձուլվում են ոչ թե գամետները, այլ անհատները։ Բազմանում են նաև անսեռ ճանապարհով՝ լայնակի կիսվելով կամ բողբոջմամբ։ Լինում են նստակյաց և ազատ լողացող ձևեր, գաղութներով և առանձին։ Ինֆուզորիաները մեծ մասը սնվում է մանր սնկերով, որոշները գիշատիչ են։ Սնունդը մարսվում է սննդառական վակուոլներում, չմարսված մասնիկները դուրս են թափվում արտաթորման անցքից։ Մեծամասնության մոտ առկա է բջջի օսմոտիկական ճնշումը կարգավորող մեկ կամ մի քանի վակուոլ։ Ինֆուզորիաները դասն ընդգրկում է մոտ 6000 տեսակ և բաժանվում է 5 ենթադասի։ Ապրում են քաղցրահամ ջրերում, ծովերում, մտնում են պլանկտոնի և բենթոսի կազմում։ Լինում են նաև խոնավ հողում, մամուռների մեջ։ Հիմնականում մակաբույծներ են, կան նաև խիստ մասնագիտացված մակաբույծ տեսակներ։

Բազմացում

Հողաթափիկ ինֆուզորիան ունի երկու կորիզ՝ մակրոնուկլեուս և միկրոնուկլեուս։ Դրանցից մեծը կարգավորում և վերահսկում է սննդառությունը, շնչառությունը, շարժումները, նյութափոխանակությունը, իսկ մյուսը, որն ավելի փոքր է, կարևոր դեր է կատարում բազմացման ընթացքում։ Ամռանը բարենպաստ պայմաններում հողաթափիկ ինֆուզորիան բազմանում է անսեռ եղանակով՝ կիսվելով լայնությամբ։ Աշնանը անբարենպաստ պայմաններում հողաթափիկ ինֆուզորիայի մոտ դիտվում է սեռական մի գործընթաց, որի ժամանակ երկու ինֆուզորիա մոտենում են միմյանց, միանում բերանային անցքով, տեղի է ունոնում կորիզանյութի փոխանակում, ապա՝ հեռանում։ Այդ երևույթը կոչվում է կոնյուգացիա։

Պտերներ

This slideshow requires JavaScript.

This slideshow requires JavaScript.

Կենսաբանություն

Հետաքրքիր տեղեկություն առյուծի մասին

Առյուծը-կատվազգի գիշատիչ է;Առյուծները բնակվում են սավաններում և սնվում միջին չափի կճղակաորներով;Առյուծները շրջում են  խմբերով որոնք կոչվում են  պրայդներ;Պրայդը  բաղկացած է արուից, մի քանի էգից և կորյուներից; Էգերը զբաղվում են  որսով, իսկ արուն  տարածքի պաշտպանությամբ;Առյուծը կշռում  է 200-250 կգ.;Արուն շքեղ բաշ ունի և իշխում է շրջապատի էգերին; Որպեսզի օտարները չհամարձակմեն  մտնեն իրենց տիրույթները նա սարսափելի  մռնչյուն է  արձակում որը տարածվում է  տափաստանով շուրջ 10 կմ. շրջագծով; Արու  առյուծը շատ ալարկոտ է նա օրվա գրեթե  20 ժամը հանգստանում է ;  Կորյունները  առաջին 3 ամիսները  անց են կացնում իրենց մայրիկի հետ, ընտանիքի անդամներից առանձին; Երբ ձագը դառնում է 3 տարեկան   նրան դուրս են հանում հոտից, որպեսզի սովորեն ինքնուրյուն  ապրել և գուցե դառնան պրայդայի առաջնորդ;

Փաստեր գայլերի մասին …

• Գայլերը խելացի եւ զգուշավոր կենդանիներ են:

• Գայլերն ապրում են զույգերով կամ ընտանիքներով:

• Գայլերի ձագերը ծնվում են վաղ գարնանը, նրանք լինում են կույր ու խուլ:

• Սկզբում մայր գայլը ձագերին տալիս է կաթ, իսկ երբ ձագուկները մեծանում են ծնողները նրանց համար բերում են միս:

• Որսի հմտությունները ձագերին ուսուցանում է հայրը:

• Երիտասարդ գայլերը ապրում են իրենց ծնողների հետ երկու տարի ժամկետով:

• Ձմռանը, խոր ձնի վրայով գայլերը քայլում են շղթայով, այսինքն՝ հետքերով: Թվում է, թե անցել է մի գայլ այլ ոչ թե գայլերի ոհմակ:

• Գայլերը խստորեն պահպանում են իրենց տարածքների սահմանները:

• Գայլերի կերպարը ամենաառաջինը հայտնաբերվել է հարավային Եվրոպայի քարանձավներից մեկում մոտ 20000 տարի առաջ:

• Գայլը նման չէ հասարակ շանը, երբ գայլը տեսնում է անծանոթ մարդկանց, թաքնվում է, ոչ թէ հաչում:

• Գայլերը տարբերում են շուրջ 200 միլիոն հոտ, իսկ մարդիկ 5 միլիոն: Գայլերը 1,5 կիլոմետր հեռավորությունից զգում են օծանելիքի եւ այլ կենդանիների հոտը:

• Գայլերի աչքերը միշտ կապույտ են ծնված օրից, դրանք դեղնում են միայն 8 ամսով:

• Գայլերի հղիությունը տեւում է 65 օր:

• Ժամանակին գայլերը եղել են երկրային գիշատիչները: Գայլերը չեն ապրում անապատներոոմ եւ արեւադարձային անտառներում:

• Ի դեպ իմ անենասիրելի կենդանին դա գայլն է: